Veelgestelde vragen

Klimaatverandering en de invloed die dit heeft op de beslissingen die we nemen, krijgt steeds meer invloed op ons dagelijks leven. Er zijn veel initiatieven om deze ontwikkeling tegen te gaan. Zowel bestuurlijk in het regeerakkoord en de klimaatwet als in de praktijk (denk bijvoorbeeld aan de opwekking van duurzame energie etc). In alle sectoren wordt gekeken wat er gedaan kan worden om de CO2-uitstoot te beperken. Ook in het veenweideprogramma van de provincie Fryslân. Vanuit dit programma is er de urgentie om de CO2-uitstoot te verminderen. In het veen liggen immers grote hoeveelheden koolstof opgeslagen. Elke dag dat het veen in contact komt met de lucht komt er koolstof in de vorm van CO2 in de atmosfeer terecht. In Fryslân zijn de veenweidegebieden naar schatting verantwoordelijk voor 30 procent van de totale CO2-uitstoot. Los van de broeikasgassen zijn er nog tal van andere negatieve gevolgen van de hiermee gepaard gaande bodemdaling als verzakkende wegen en huizen en het verdrogen van natuurgebieden.

Zet waterpeil in het veenweidegebied omhoog en voorkom daarmee de uitstoot van CO2. Deze vermindering van CO2-uitstoot kan op geld worden gezet (valuta voor veen) en worden verkocht in de vorm van CO2-certificaten aan bedrijven, overheden en burgers die op vrijwillige basis hun CO2-uitstoot willen voorkomen. Hiermee is VvV een nieuw model waarmee de inkomstenderving van agrariërs kan worden gecompenseerd. Belangrijk uitgangspunt bij VvV is dat de verhoging van het sloot- en grondwaterpeil plaatsvindt op vrijwillige basis en dat het gebied zijn agrarische functie behoudt. Een hoger waterpeil (waardoor er minder of geen veenoxidatie optreedt) heeft echter wel gevolgen voor de verschillende aspecten van de bedrijfsvoering van een melkveehouder in het veenweidegebied. Onder andere t.a.v. graskeuze, -productie, -opbrengst, dragend vermogen van de grond etc. etc. Om de inspanning die met een hoger waterpeil gepaard gaat en de (financiële) gevolgen daarvan te compenseren en dit ook voor de buitenwereld inzichtelijk te maken (inzet die boeren plegen voor een maatschappelijk thema als CO2-emissiereductie) is het plan bedacht voor de CO2-certificaten.

Veenoxidatie is een proces waarbij veen, als gevolg van een lage grond- en-of oppervlaktewaterstand, blootgesteld wordt aan de lucht, waardoor het oxideert en de bodem inklinkt. Het proces is onomkeerbaar en kan grote gevolgen hebben. Denk bijvoorbeeld bodemdaling, met als gevolg aantasting van de fundering van huizen en gebouwen en het verzakken van wegen en andere infrastructuur.

Veen dat aan de buitenlucht blootstaat verbrandt langzaam (oxidatie). Ook treedt er krimp en inklinking op. Hierdoor komt het maaiveld steeds lager te liggen. Om deze gebieden toch geschikt te houden voor agrarisch gebruikt, moet het grondwaterpeil steeds verder omlaag. Afhankelijk van het slootwaterpeil wordt het veenpakket van de veengebieden die als landbouwgrond in beheer zijn zo’n 6 tot 12 millimeter per jaar dunner.

CO2-certificaten zijn bewijzen dat er een hoeveelheid CO2-uitstoot (dus niet uitgestoten CO2) is bespaard doordat het waterpeil is verhoogd. Deze certificaten hebben een geldwaarde. Kijk voor meer informatie op de website van PlatformCO2neutraal.

Via https://www.platformco2neutraal.nl/ worden CO2-certificaten. Kijk op deze site, de kanalen van de projectpartners en www.koolstofbank.nl in de gaten houden voor het laatste nieuws op het gebied van Valuta voor Veen.

De totale uitstoot aan broeikasgassen door veenoxidatie in Nederland is 25% van de totale uitstoot aan broeikasgassen door auto’s in Nederland. En oxidatie van veenweidegebieden vormt de grootste bron van emissie uit landgebruik. In Europees verband en ook nationaal is afgesproken om aan te geven welke maatregelen worden genomen om emissies uit landgebruik tegen te gaan en wat de trends en ramingen zijn van de emissies voor een langere periode.

Landbouw
Veel gebieden die gevoelig zijn voor bodemdaling worden gebruikt voor de melkveehouderij. Voor de melkveehouderij in het veenweidegebied is het huidige peilbeheer van belang om zonder aanpassingen te kunnen functioneren. Het huidige peilbeheer (drooglegging) veroorzaakt echter bodemdaling.

Natuur
Door veenoxidatie ontstaan hoogteverschillen waardoor verdroging optreedt. Ook ontstaat vermesting door de veenafbraak, evenals baggervorming. Hierdoor wordt de natuurkwaliteit negatief beïnvloed. Natuurwaarden die samenhangen met het veenweidelandschap staan door bodemdaling onder druk (zie ook landschap).

Waterbeheer
De klink-, krimp- en oxidatieprocessen verlopen binnen een veenpolder niet overal even snel en gelijkmatig. Dit heeft niet alleen te maken met de wisselende samenstelling van de grond en dikte van het veenpakket, maar ook met het feit dat door verschillend gebruik, de diverse percelen binnen een veenpolder uiteenlopende eisen aan de waterstand stellen: niet voor ieder perceel is dezelfde waterstand nodig. Dit betekent dat de daling van de bodem en daarmee de hoogte van het maaiveld lokaal erg uiteen kan lopen. Daardoor zijn er steeds meer waterpeilen nodig om een gebied landbouwkundig optimaal te kunnen blijven benutten. Het waterbeheer wordt hierdoor complexer en duurder. Complexer omdat het moeilijk realiseren is en er zijn steeds meer apparaten, machines (bijvoorbeeld pompen e.d.) nodig.

Landschap
Aanhoudende bodemdaling zorgt ervoor dat het veenpakket steeds dunner wordt en zonder ingrijpen op termijn het bijzondere karakter van het veenweidegebied verdwijnt. Het veenweidelandschap is uniek omdat hier in één van de dichtstbevolkte gebieden van de wereld het platteland nog grotendeels middeleeuws van inrichting is. Dit landschap is dan ook op lokaal, regionaal en nationaal niveau als ‘waardevol’ gekwalificeerd.

Waterveiligheid
Door zakking van maaiveld en veendijken neemt de kans op overstromingen flink toe. Door klimaatverandering zal dit nog verergeren door hogere piekafvoeren van de rivieren en een stijging van de zeespiegel. Er ontstaat een cumulatief effect door zowel hogere piekafvoer als bodemdaling.

Klimaat
Veenoxidatie zorgt er niet alleen voor dat de effecten van klimaatverandering groter zullen zijn, het levert ook zelf een bijdrage aan klimaatverandering.

Waterkwaliteit
Door veenoxidatie komen grote hoeveelheden nutriënten vrij, die zowel het grond- als oppervlaktewatersysteem belasten, waardoor waterschappen en provincies in deze gebieden maar moeilijk in staat zijn om de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) doelstellingen te behalen.

Schade aan bebouwing en infrastructuur
Door daling van de bodem kan schade ontstaan aan bebouwing en infrastructuur. Het voorkomen of herstellen van deze schade brengt hoge kosten met zich mee.

Bij een zeer hoog grondwaterpeil vindt er geen veenafbraak meer plaats, ook vindt er geen bodemdaling meer plaats. Bij een zeer hoog waterpeil verschijnen planten zoals riet en veenmossen, die het veen laten groeien.

Valuta voor Veen is een project van de Noardlike Fryske Wâlden, It lege Midden, Projecten LTO Noord en de Friese Milieu Federatie in opdracht van de Provincie Fryslân.

CO2-certificaten zullen worden verkocht op PlatformCO2neutraal . Advies is om de kanalen van de projectpartners en koolstofbank.nl in de gaten houden voor het laatste nieuws op het gebied van Valuta voor Veen.

In Fryslân is nog relatief veel veengrond. Op de kaart van de Provincie Fryslân kunt u zien waar de veengrond zich bevindt in de provincie.

De paarse gebieden op de kaart zijn veengebieden. Bron: Provincie Fryslân, 2014.

Dat is nu nog niet bekend. Daar wordt nog aangerekend. En dat is afhankelijk van de omvang van het perceel waar een hoger waterpeil van toepassing is.

Ook dan kan het vermarkten van CO₂ – credits een bijdrage leveren aan het inkomen van agrariërs om het verlies van inkomsten door lagere opbrengsten te compenseren.

In de pilot zijn die kosten voor rekening van het project. In de toekomst zullen daar afspraken over worden gemaakt met Wetterskip Fryslân.